Naslagwerk: Glossarium
Een glossarium is een verklarende woordenlijst. Op de deze website worden exotische termen gebruikt. Deze staan met een gloeilamp gemarkeerd en naar deze pagina toe gelinkt.
Om niet iedere keer dit te hoeven uit te leggen bestaat deze pagina. Deze pagina is onderverdeeld in talen waar de term vandaan komt en geeft er een korte samenvatting over het onderwerp.
Steen van Rosetta met hiërogliefen, demotisch en Griekse tekens. Afbeelding gemaakt door Awikimate (CC BY-SA 4.0)).
Inhoudsopgave
Arabische termen
Birket (Arabisch: meer)
Birket (varianten: Birka/Birqa/Birqet) is een Arabische benaming voor klein meer. Boehayra is een variant erop en Bahr is Arabisch voor meer/zee. [1]
Birket (varianten: Birka/Birqa/Birqet) is een Arabische benaming voor klein meer. Boehayra is een variant erop en Bahr is Arabisch voor meer/zee. [1]
Mastaba (Arabisch: bank van modder)
Naam voor de koninklijke en privégraven. De mastaba heeft een vorm van een rechthoek en heeft een put waar de overledene werd bijgezet.[2]
Naam voor de koninklijke en privégraven. De mastaba heeft een vorm van een rechthoek en heeft een put waar de overledene werd bijgezet.[2]
Kom (Arabisch: heuvel)
Een kom is een heuvel waaronder Egyptische bebouwing zit. Ook wel 'Tell' genoemd. [3]
Een kom is een heuvel waaronder Egyptische bebouwing zit. Ook wel 'Tell' genoemd. [3]
(Oud-)Egyptische termen
Anch
De anch is een teken dat ook wel "levenskruis" wordt genoemd. Het werd door diverse godheden aan de Farao gegeven om levenskracht te geven. Het teken werd overgenomen in de Koptische kerk. [21]
De anch is een teken dat ook wel "levenskruis" wordt genoemd. Het werd door diverse godheden aan de Farao gegeven om levenskracht te geven. Het teken werd overgenomen in de Koptische kerk. [21]
Chepesj-zwaard
Een sikkelzwaard gebruikt door het Egyptisch leger. Het wordt ook wel Khopesh genoemd. De naam van het zwaard is afgeleid van schenkel of voorpoot. [24]
Een sikkelzwaard gebruikt door het Egyptisch leger. Het wordt ook wel Khopesh genoemd. De naam van het zwaard is afgeleid van schenkel of voorpoot. [24]
Djed-pilaar
De Djedpilaar werd vereerd als fetish. Om een paal werden op verschillende hoogten bossen planten gewonden. De paal werd een symbolisch teken voor duurzaamheid of stabiliteit en was daarom geliefd als amulet. [22]
De Djedpilaar werd vereerd als fetish. Om een paal werden op verschillende hoogten bossen planten gewonden. De paal werd een symbolisch teken voor duurzaamheid of stabiliteit en was daarom geliefd als amulet. [22]
Djam-scepter
De Djam-scepter was een variant van de Was-scepter. Het werd gedragen door de god Nefertem in zijn vorm Nefertem choe-tawy.[25]
De Djam-scepter was een variant van de Was-scepter. Het werd gedragen door de god Nefertem in zijn vorm Nefertem choe-tawy.[25]
Heb-sed feest
Een oud religieus festival gevierd te Memphis (en later Thebe) dat met de fitaliteit van de farao te maken had. Na 30 jaar van regering gevierd en daarna per drie jaar. [29]
Een oud religieus festival gevierd te Memphis (en later Thebe) dat met de fitaliteit van de farao te maken had. Na 30 jaar van regering gevierd en daarna per drie jaar. [29]
Heka-scepter
De Heka-scepter was een staf, dat lijkt op een herderstaf. Het maakte deel uit van de koningsregalia en de farao hield het vast in zijn hand. Het woord Heka betekende "heerser" of "koninklijk". [26]
De Heka-scepter was een staf, dat lijkt op een herderstaf. Het maakte deel uit van de koningsregalia en de farao hield het vast in zijn hand. Het woord Heka betekende "heerser" of "koninklijk". [26]
Kemet
Benaming voor Egypte. Kem = zwart en Ta = land oftewel: Het zwarte land. Zwart slaat op de vruchtbare aarde waarop graan kon groeien. Als tegenhanger voor "Desjeret", het rode land oftewel de woestijn. [6]
Benaming voor Egypte. Kem = zwart en Ta = land oftewel: Het zwarte land. Zwart slaat op de vruchtbare aarde waarop graan kon groeien. Als tegenhanger voor "Desjeret", het rode land oftewel de woestijn. [6]
Koesj
Egyptische benaming voor Opper-Nubië of Opper-Soedan. Dit grenst aan Ethiopië. Er waren twee machtcentra in dat land: Napata en Meroë. [7]
Egyptische benaming voor Opper-Nubië of Opper-Soedan. Dit grenst aan Ethiopië. Er waren twee machtcentra in dat land: Napata en Meroë. [7]
Nechecha
Deel van de koningsregalia, naast de kromstaf droeg de farao ook de gessel van gevlochten leer. Het hiëroglief betekent: "oud zijn" of "oude leeftijd" en was het symbool van autoriteit. [27]
Deel van de koningsregalia, naast de kromstaf droeg de farao ook de gessel van gevlochten leer. Het hiëroglief betekent: "oud zijn" of "oude leeftijd" en was het symbool van autoriteit. [27]
Per Noe
Symboliseerde de oude tempel van het noorden. Deze tempel was gewijd aan Wadjet, de patrones van de steden Pe en Dep of Bouto. Het hiëroglief betekent: "huis van de vlam". De Per Wer van Nechbet uit Necheb, was de tegenhanger. [28]
Symboliseerde de oude tempel van het noorden. Deze tempel was gewijd aan Wadjet, de patrones van de steden Pe en Dep of Bouto. Het hiëroglief betekent: "huis van de vlam". De Per Wer van Nechbet uit Necheb, was de tegenhanger. [28]
Was-scepter
De was-scepter had aan de bovenkant een gestileerde dierenkop en aan de onderkant van een vork. Het werd gebruikt door diverse godheden als symboliek voor macht. [23]
De was-scepter had aan de bovenkant een gestileerde dierenkop en aan de onderkant van een vork. Het werd gebruikt door diverse godheden als symboliek voor macht. [23]
Griekse termen
Hyksos
Een vergriekste term van het Oud-Egyptische "Heka Chasoet", wat wil zeggen: "Heersers van vreemde landen". Een term die werd gebruikt voor de koningen van de 15e Dynastie van Egypte (Tweede Tussentijd). [9]
Een vergriekste term van het Oud-Egyptische "Heka Chasoet", wat wil zeggen: "Heersers van vreemde landen". Een term die werd gebruikt voor de koningen van de 15e Dynastie van Egypte (Tweede Tussentijd). [9]
Nomoi (mv Nomos)
een Griekse aanduiding voor provincie of district. Het Egyptische equavalent was Sepat/Sepaoet (of Sepawet). Er waren in Opper-Egypte 22 en in Neder-Egypte 20 districten. [10]
een Griekse aanduiding voor provincie of district. Het Egyptische equavalent was Sepat/Sepaoet (of Sepawet). Er waren in Opper-Egypte 22 en in Neder-Egypte 20 districten. [10]
Nomarch
Het hoofd van een Nomoi. Samentrekking van Nomos en Archos (leider of magistraat). Hief belasting aan de boeren, opziener van de tempels in naam van de farao. [11]
Het hoofd van een Nomoi. Samentrekking van Nomos en Archos (leider of magistraat). Hief belasting aan de boeren, opziener van de tempels in naam van de farao. [11]
Termen uit het Latijn
Cataract
Cataract komt van het Griekse Kattaraktès. Maar het Latijnse woord is meer ingeburgerd in het Nederlands. Het betekent: stroomversnelling. Nubië (huidig Soedan) is verdeeld in zes stroomversnellingen waar niet gevaren kan worden, de vierde cataract is een woestijn. [12]
Cataract komt van het Griekse Kattaraktès. Maar het Latijnse woord is meer ingeburgerd in het Nederlands. Het betekent: stroomversnelling. Nubië (huidig Soedan) is verdeeld in zes stroomversnellingen waar niet gevaren kan worden, de vierde cataract is een woestijn. [12]
Farao
Aanduiding van de Egyptische koning. Komt van het Oud-Egyptische: "Per-Aa". Term overgenomen uit het Joods, Vergriekst en Verlatiniseert naar Pharaos, in Nederlands dus farao. Betekend in het oud-Egyptisch: Groot huis. [13]
Aanduiding van de Egyptische koning. Komt van het Oud-Egyptische: "Per-Aa". Term overgenomen uit het Joods, Vergriekst en Verlatiniseert naar Pharaos, in Nederlands dus farao. Betekend in het oud-Egyptisch: Groot huis. [13]
Nijl
Het woord "Nijl" stamt uit van het Latijn "Nilos", van Griekse Neilos. Het zou een verbastering van "Na-iteroe". Het heeft te maken met de grote rivier die door Egypte heen stroomt, één van de langste rivieren van de wereld.[14]
Het woord "Nijl" stamt uit van het Latijn "Nilos", van Griekse Neilos. Het zou een verbastering van "Na-iteroe". Het heeft te maken met de grote rivier die door Egypte heen stroomt, één van de langste rivieren van de wereld.[14]
Papyrus (mv: papyri)
Een waterplant, ooit talrijk in het Oude Egypte. Van de plant werd een schriftmateriaal gemaakt, gebundeld in boekrollen waarin de schrijver zijn schrift schreef. In de Grieks-Romeinse wereld werd dit gebruik overgenomen, totdat perkament deze functie overnam.[15]
Een waterplant, ooit talrijk in het Oude Egypte. Van de plant werd een schriftmateriaal gemaakt, gebundeld in boekrollen waarin de schrijver zijn schrift schreef. In de Grieks-Romeinse wereld werd dit gebruik overgenomen, totdat perkament deze functie overnam.[15]
Nederlandse termen
Dodentempel
Een plaats waar de dode werd vereerd. In het Oude Rijk bevond dit meestal vlak voor de piramide van een farao. Een plek waar beelden stonden van de farao. In het Nieuwe Rijk was dit een aparte tempel die los stond van de plaats waar de dode was begraven. Voorbeelden zijn het Ramesseum. [16]
Een plaats waar de dode werd vereerd. In het Oude Rijk bevond dit meestal vlak voor de piramide van een farao. Een plek waar beelden stonden van de farao. In het Nieuwe Rijk was dit een aparte tempel die los stond van de plaats waar de dode was begraven. Voorbeelden zijn het Ramesseum. [16]
Dubbele Kroon
De "Dubble kroon" was een gecombineerde kroon die de farao droeg. Het bestond uit de rode kroon van Neder-Egypte (Desjret) en de witte kroon van Opper-Egypte (Hedjet). Het werd dan ook de "Sechemty" genoemd. [19]
De "Dubble kroon" was een gecombineerde kroon die de farao droeg. Het bestond uit de rode kroon van Neder-Egypte (Desjret) en de witte kroon van Opper-Egypte (Hedjet). Het werd dan ook de "Sechemty" genoemd. [19]
Mondopeningsceremonie
Een ceremonie beschreven uit het piramideteksten. Priesters openden met diverse rituele objecten de neus en de mond van de dode. Zodat de dode kon ademen, spreken en voort kon leven in het dodenrijk. [31]
Een ceremonie beschreven uit het piramideteksten. Priesters openden met diverse rituele objecten de neus en de mond van de dode. Zodat de dode kon ademen, spreken en voort kon leven in het dodenrijk. [31]
Schminkpalet
Een ceremonieel stenen object met daarop dieren of fantasiedieren en teksten. SChminkpaleten werden opgericht in de protodynastieke periode tot aan de 2e dynastie. [18]
Een ceremonieel stenen object met daarop dieren of fantasiedieren en teksten. SChminkpaleten werden opgericht in de protodynastieke periode tot aan de 2e dynastie. [18]
Termen uit andere talen
Levant
Afgeleid van Frans: lever, "Oprijzen", van het Latijn, "Leváre", opheffen. Wordt mee bedoeld het gebied ten oosten van de Middellandse Zee. D.w.z. Palestina, Israël, Libanon, Syrië, Jordanië, Cyprus en Turkije.[17]
Afgeleid van Frans: lever, "Oprijzen", van het Latijn, "Leváre", opheffen. Wordt mee bedoeld het gebied ten oosten van de Middellandse Zee. D.w.z. Palestina, Israël, Libanon, Syrië, Jordanië, Cyprus en Turkije.[17]
Piramideteksten
"Pyramid texts" uit het Engels. De oudste religieuze teksten in het Oude Egypte, stammend uit het Oude Rijk. De teksten zijn geschreven in spreuken. Ze bevatten teksten die rituelen beschrijven en offers aan de goden, alsook het openen van de mond ceremonie. [30]
"Pyramid texts" uit het Engels. De oudste religieuze teksten in het Oude Egypte, stammend uit het Oude Rijk. De teksten zijn geschreven in spreuken. Ze bevatten teksten die rituelen beschrijven en offers aan de goden, alsook het openen van de mond ceremonie. [30]
Satraap
Satraap is van oorsprong een oud-Perzisch woord: "Khsatra-Pava" wat betekend: "provincie bewaker. Vergriekst naar: "Satrapès" en vervolgens verlatiniseert naar: "Satrapes" of "Satrapa". Landvoogd van een provincie van het Perzische Rijk. Het woord werd overgenomen door Alexander de Grote en ook Ptolemaeus I was een satraap. [20]
Satraap is van oorsprong een oud-Perzisch woord: "Khsatra-Pava" wat betekend: "provincie bewaker. Vergriekst naar: "Satrapès" en vervolgens verlatiniseert naar: "Satrapes" of "Satrapa". Landvoogd van een provincie van het Perzische Rijk. Het woord werd overgenomen door Alexander de Grote en ook Ptolemaeus I was een satraap. [20]
Noten en bronnen
- Nagevraagd bij Sroor Nimet i.v.m. zeker weten of de term klopt.
- De Engelse Wikipedia over Mastaba
- Nagevraagd bij Sroor Nimet i.v.m. zeker weten of de term klopt.
- De Engelse Wikipedia over Wadi.
- De Engelse Wikipedia over Tell.
- Bridget McDermott, “Egyptische hiërogliefen, het ontcijferen van de mysterieuze taal van de farao’s”, Libero, 2004, pagina 126.
- Bridget McDermott, “Egyptische hiërogliefen, het ontcijferen van de mysterieuze taal van de farao’s”, Libero, 2004, pagina 135.
- Alberto Siliotti, “Egypte, Tempels, Mensen en Goden”, Zuid Boekproducties 1994, pagina 283.
- De Engelse Wikipedia over Hyksos.
- Bridget McDermott, “Egyptische hiërogliefen, het ontcijferen van de mysterieuze taal van de farao’s”, Libero, 2004, pagina 128.
- Ibidem.
- A. Kolsteren, "Prisma handwoordenboek, vreemde woorden", Uitgeverij Het Spectrum Utrecht/Antwerpen, 1975, pagina 65.
- A. Kolsteren, "Prisma handwoordenboek, vreemde woorden", Uitgeverij Het Spectrum Utrecht/Antwerpen, 1975, pagina 123.
- De Engelse Wikipedia over Nile.
- A. Kolsteren, "Prisma handwoordenboek, vreemde woorden", Uitgeverij Het Spectrum Utrecht/Antwerpen, 1975, pagina 226.
- Regine Schulz en Matthias Seidel, “Egypte, Het land van de farao’s”, Könemann, 1998, pagina 513.
- A. Kolsteren, "Prisma handwoordenboek, vreemde woorden", Uitgeverij Het Spectrum Utrecht/Antwerpen, 1975, pagina 189.
- De Nederlandse wikipedia over Schminkpalet.
- Paul Dickson, "Dictionary of Middle Egyptian", 2006, pagina 227.
- A. Kolsteren, "Prisma handwoordenboek, vreemde woorden", Uitgeverij Het Spectrum Utrecht/Antwerpen, 1975, pagina 266.
- Alberto Siliotti, “Egypte, Tempels, Mensen en Goden”, Zuid Boekproducties 1994, pagina 287.
- Regine Schulz en Matthias Seidel, “Egypte, Het land van de farao’s”, Könemann, 1998, pagina 513
- Regine Schulz en Matthias Seidel, “Egypte, Het land van de farao’s”, Könemann, 1998, pagina 520
- Engelstalige Wikipedia over Khopesh
- Wallis Budge, "The gods of the Egyptian or studies in Egyptian Mythologies, vol 1, 1905, pagina 520.
- Regine Schulz en Matthias Seidel, “Egypte, Het land van de farao’s”, Könemann, 1998, pagina 515.
- Alberto Siliotti, “Egypte, Tempels, Mensen en Goden”, Zuid Boekproducties 1994, pagina 283.
- Paul Dickson, "Dictionary of Middle Egyptian in Gardiner Classification Order", 2006, pagina 159.
- De Duitstalige wikipedia over: Sedfest.
- De Engelstalige wikipedia over: Pyramid Texts.
- De Engelstalige wikipedia over: Opening of the mouth ceremony.