Over Koen
>
Koen en hiërogliefen
Koen en hiërogliefen
Op deze pagina vertel ik over mijn reis naar het ontdekken van Egyptische hiërogliefen. Het puzzelen wat de tekens nu betekenen. De koningsnamen ontcijferen.
Boeken lezen over Egypte, cursus in boekvorm doen en uiteindelijk een echte cursus doen.
De Oosterhoeks Encyclopedie in de kast
In het huis van mijn ouders stond een kast van hout. Het was al redelijk oud. In de kast waren spelletjes zoals Scrabble en Rummikub te vinden. Maar ook een encyclopedie van Oosterhoek. Als kind haalde ik enkele boeken eruit en bladerde erin. De encyclopedie was ooit aangeschaft door mijn oma en mijn moeder had het overgenomen. Uit de inhoud kon ik afleiden dat het achterhaald was, het sprak van prinses Beatrix en koningin Juliana.
Toch had die encyclopedie een aantrekkingskracht van een jewelste. Ik las over het geslacht Egmond (heren en graven van), over Egypte, over hiërogliefen en het koningshuis. Ik was toen 14. Dat wat mij interesseerde vond ik erg beperkt. Maar het lemma over hiërogliefen vond ik erg interessant, er stond namelijk een stukje uitgelegd over hiërogliefen en een stuk tekst in hiërogliefen met de tekst er onder. Zie onderstaande afbeeldingen, de pagina's:
De eerste pogingen om hiërogliefen te ontcijferen
Nu ik een aantal tekens cadeau had gekregen uit de encyclopedie, ging ik steeds meer boeken lezen over Egypte en hiërogliefen. Internet bestond al wel, maar dat hadden we thuis nog niet. In de bibliotheek van Middenbeemster verbleef ik na school om boeken te lezen. Ik heb een boek gelezen waarin de Egyptische hiërogliefen in digitale vorm stonden en dat fascineerde, dat wil ik ook kunnen!
Ik leende een boek van de bibliotheek en daarin stonden de namen van de drie farao's die hun piramide hadden laten bouwen in Gizeh: Cheops, Chefren en Mykerinos. Niet alleen stonden de namen erin maar ook de namen in Egyptische hiërogliefen. En sommige tekens leken erg op elkaar, dus die moesten vast dezelfde klank hebben.
Dus ik ging puzzelen. Ik kon al tekens invullen. Zo stond er bij de eerste naam van Cheops: [..]oefoe, bij Chephren: ra[..]f en bij Mykerinos: ramen[..]. Toen las ik verder in het boek dat de namen niet Cheops, Chephren en Mykerinos luidden maar: Choefoe, Chafra en Menkaoera. Aha! Nu werd het veel gemakkelijker. Dus dan moest het zoiets zijn..
Ik voelde mij net Champollion, de ontcijferaar van de Egyptische hiërogliefen. Wellicht was het wel overdreven, maar voor mij was het een openbaring.
Een aantal koningsnamen en een lijst met klankwaarden
Van de bibliotheek leende ik het boek: "Atlas van het oude Egypte" geschreven door John Baines & Málek Jaromir. Hierin stond een lijstje van koningsnamen, benamingen van piramiden en namen van districten. Dit vond ik zeer interessant. En ik probeerde elke naam zo te ontcijferen. Ik schreef mijn ontdekkingen op in een lijst met klankwaarden. Kolom met alle tekens die beginnen met een A, kolom met tekens die beginnen met een B etc.
Deze methode leverde mij een hele hoop op. Ik had een verzameling van tekens waarvan ik wist wat het was. Achteraf gezien maakte ik een hoop foutjes. Zoals de koningsnaam van Zoser. Ten eerste is het Djeser, en deze naam is gegeven in het Nieuwe Rijk ongeveer ca. 1000 jaar later. De naam van de farao zoals we het hier zien is Netjerichet geschreven in een serech (een voorstelling van een paleismuur).
Maria Carmela Betrò's boek
In 2001 kocht ik het boek "Hiërogliefen, de beeldtaal van het oude Egypte", geschreven door Maria Cermela Betrò en vertaald in het Nederlands. Toen ik het zag, moest ik het hebben.
Dit boek begint met een inleiding waarin de hiërogliefenlijst van Gardiner wordt uitgebeeld. Deze bestaat uit 27 groepen van tekens, naar de letters van de alfabet + groep Aa. Groep A bevat alle tekens dat met mannen te maken heeft, alle tekens worden genummerd, dus het begint met A1, A2, etc. Het boek is verdeeld in hoofdstukken zoals "mensen". En per bladzijde wordt een hiëroglief uitgelegd, welke klankwaarde het hiëroglief heeft, wanneer het als determinatief wordt gebruikt, wat de betekenis is, hoe het werd uitgebeeld in het Oude Rijk of varianten van de tekens.
Ik heb vaak er doorheen gebladerd als ik een koningsnaam ging ontcijferen. Ik heb vaak gelezen eruit en het is een van mijn favoriete boeken. Sterker nog in de inleiding met alle opgesomde tekens ziet er niet meer zo mooi uit, zo vaak is het gebruikt. Er zijn namelijk meer dan 1000 tekens. En soms weet je gewoon niet waar het bij hoort. Dan is dit boek een must.
Wikihiero en Wikipedia
Rond 2004 ontdekte ik het project Wikipedia. En kon ik daar mijn bijdrage leveren. Ik schreef daar onder het pseudoniem "Oesermaätra0069". Eerst voorzichtig over de mythologie van het Oude Egypte, daarna over farao's en aanvullen van pagina's.
Oesermaatra is de troonnaam van Ramses II en 0069 is een nummer met een lange historie. Toen ik op de basisschool zat samen met Richard in de klas "de meerkoeten", vonden we een apparaat waar je plastic kaarten op kon leggen, waar je met cijfercombinaties opdrachten kon voltooien. Maar we merkten dat met code 0069 het apparaat wel heel erg raar deed. Dit was onze code, onze vroege poging tot hacken :-)
Ik ontdekte een project van Wikipedia, genaamd Wikihiero van gebruiker Aoineko in 2005. Hier kon ik hiërogliefen mee schrijven van links naar rechts, van boven naar beneden. Dit was het! De website bestaat nog steeds en kan je hier bekijken: http://aoineko.free.fr.
Iemand anders had een sjabloon aangemaakt waarin de vijfvoudige naam van de farao kon worden weergegeven in hiërogliefen. Dus ik heb toen als een malle alle hiërogliefen zitten in te tikken op de pagina's. Ik haalde de informatie van een Pools-Amerikaanse website narmer.pl/indexen.htm, die alle koningsnamen digitaal had gezet.
Poging om zelf hiërogliefen te lezen
In de loop van de tijd heb ik een aantal pogingen gedaan om hiërogliefen te leren lezen. Want de tekens kennen van klankwaarden is één maar weten wat het zegt is twee. Ik wist wel wat woordjes zoals: "renepet" (jaar), "seneb" (gezondheid), "anch" (leven) etc. etc.
Toen ik op de VU studeerde (2006-2007) kocht ik daar een boek over het leren lezen van Egyptische hiërogliefen, dit was in het Engels. Geschreven door Karl-Theodor Zauzich en vertaald naar het Engels door Ann Macy Roth. Hoewel informatief, kwam ik er niet doorheen. Jaren later nog een ander boek gekocht van Mark Collier & Bill Manley en vertaald in het Nederlands, "hiërogliefen ontcijferen en lezen, een stap voor stap leerboek voor zelfstudie". Ook hier een poging in gedaan, maar er waren andere belangrijkere dingen.
In 2021 schreef ik mij in voor de basiscursus hiërogliefen lezen, gegeven door Huub Pragt. De lessen waren via zoom en samen met andere geïnteresseerden. Het waren 8 lessen. De eerste paar hoofdstukken waren goed te doen. Het was ideaal, wat leren en daarna opdrachten maken. Gelukkig had ik wat basiskennis. Echter, bij hoofdstuk 3 werd het pittiger. De transcriptie en transliteratie van woorden was nog wel te doen, maar de betekenis interpreteren en woordvolgorde vond ik wel heftig. Wat te denken van voornaamwoorden, bijwoorden, nisbe (Arabisch voor vermenigvuldiging), persoonlijke naamwoorden etc. Maar ik vond het erg leuk. Het was smullen.
De basiscursus hiërogliefen lezen heeft mij voldoende hulpmiddelen opgeleverd. Je gaat op een gegeven moment woorden herkennen en zoeken in woordenboeken. Zoals met alles: als je weet waar je op moet letten, dan zie je het.
Nu (2024)
Op dit moment ben ik bezig met het vertalen van het boekje The Tale of Peter the Rabbit van Beatrix Potter. Het is hollen en stilstaan, soms weer een paar zinnen vertalen en soms laten liggen. Het is al met al een leuke hobby!