1881 - Gaston Maspero
Hij vond een kopie van het decreet van Canopus. Een steen met daarin een decreet uit de Ptolemaeïsche periode in drie talen geschreven: Hiëroglyfisch, Demotisch en in het Grieks. [76]
Geografie
>
Plaatsen in Neder-Egypte
>
Imoe-Momemphis
Imoe-Momemphis
Imoe, Momemphis of Kom el-Hisn is een stad in de Nijldelta. Het was de hoofdstad van de 3e nome van Neder-Egypte.
In deze stad stond een tempel van Hathor. Bij de stad werd er vee gehouden langs het meer. Dit diende als voedsel voor de piramidebouwers.
Inhoudsopgave
Naam van de stad
Gedurende de Egyptische geschiedenis heeft de stad verschillende namen gehad. Onderstaande een opsomming van titels tijdens de oud-Egyptische periode: [1]
| Hiërogliefen | Egyptische naam | Vertaling |
|---|---|---|
 |
Hoet ihet [2] | Vertaald als: "Huis van het vee" of "Landgoed van het vee".[3] Dit is de oude benaming uit de predynastieke periode. Wellicht dat dit een andere stad, wellicht dat dit een voorloper was van de stad Imaoe. |
 |
Imoe, Iamoe of Imaoe [4] | Vertaald als: "Plaats van de Jam-bomen". [5] |
 |
Per Imat [6] | Vertaling: "Huis van Imat" |
 |
Per nebet Imaoe | Vertaling: "Huis van de vrouwe van bekoorlijkheid" |
 |
Per Wadjit nebet Imy | Vertaling: "Huis van Wadjit, vrouwe van Imi", hiërogliefen bij benadering. |
 |
Per wetet nebet Imy | Vertaling: "Huis van de Oudste (de oerslang), vrouwe van Imy. Wetet wordt gelinkt aan Nekhbet maar kan ook te maken hebben met Wadjet. [7] |
In het Grieks werd de stad aangeduid als Momemphis. En werd het district ook wel aangeduid als Momemphites. Er was ook een stad die Gynaikopolis was, of dit dan hetzelfde als Momemphis is wordt aangenomen. Een andere benaming uit de Grieks-Romeinse tijd was Apis. [8]
De moderne naam luidt Kom el-Hisn en wordt ook wel uitgesproken als Kawm el-Hisn. De vertaling van de plaatsnaam betekent: “Heuvel van de ringmuur”. [9]
Situering
De locatie van Kom el-Hisn is op: 30.7955°N 30.6004°E1. [10] De positie van de stad Imoe/Momemphis is niet duidelijk, vermoedelijk is Kom el-Hisn erop gebouwd. Imoe was de hoofdstad van het derde district van Neder-Egypte. Het grenst aan de westelijke woestijn, in de oudheid gevuld met het Mareotis meer, de plaats Wadi natroen, hier werd zout of natron gewonnen voor het prepareren van mummies.
Andere grote steden in de omgeving zijn: Terenouthis, Taposiris Magna, Alexandrië. Lees hierover meer bij: 3e district van Neder-Egypte.
Andere plaatsen in de derde district
Naast Imoe-Momemphis waren er ook nog andere steden of dorpen in de omgeving
| Hiërogliefen | Egyptische naam | Vertaling |
|---|---|---|
 |
Aker [11] | Benaming voor een kanaal van de Nijl, dat door de 3e district heen stroomde. |
 |
Achet amen [12] | de wijngaard in Libië-Mareotis |
 |
Achet Meneh [13] | de wijngaard in Libië-Mareotis |
 |
Chasoet temehy [14] | Een stad aan de Libische grens. |
 |
Heret ib hoet ka [15] | Een stad. |
 |
Hoet ihet [16] | Een oude stad uit de tijd van de predynastieke periode. Wellicht een voorloper van het latere Imoe. |
 |
Iat [17] | Plaats in de Gynacoplitische nome. |
 |
Meneh [18] | Een stad. |
 |
Ptah hes ireten [19] | Een stad. |
 |
Sjeden [20] | Een stad. |
 |
Sechet mam [21] | Een stad. |
Geschiedenis van de stad
Alles over de geschiedenis van de stad.
De vroege tijd
De plaats “Hoet-Ihet” wordt genoemd samen met de naam Amka. Hij was een district ambtenaar (adj-mer). En hij diende onder de farao’s Djer, Djet en Den en koningin Meryneith uit de 1e dynastie. Zijn naam is beschreven in zegelafdrukken van de tombes in Abydos. Deze plaats, dorp of buitenplaats is niet meer teruggevonden, maar men vermoedt dat deze vlakbij Kom el-Hisn heeft gelegen. [22] De plaats zou later zijn vervangen door Imoe-Momemphis. [23]
Oude Rijk
Imoe-Momemphis is bekend sinds het Oude Rijk. [24] Het was de hoofdstad en de belangrijkste stad van het 3e district van Neder-Egypte.
Een theorie is dat de stad Imoe-Momemphis werd gesticht om voedsel te produceren voor de grote cultuscentra zoals Memphis-Saqqara, net zoals vele landgoederen in de Nijldelta.[25] Tijdens de bouw van de piramide van Chafra (Chephren in het Grieks) in Gizeh, was Imoe-Momemphis een van de plekken waar vee werd gehouden om de piramidebouwers te voeden. Het vlees dat door de dorpelingen werd geconsumeerd was afkomstig van varkens. Er wordt aangenomen dat varkens in kuddes werden gehouden en dat ze hun voedsel vonden in de moerassen van de Nijldelta. [26] De plaats lag aan het Mareotis-meer en er groeiden bomen. Kortom een prettig gebied om schapen, koeien, geiten en varkens te houden. [27]
Harchoef was een Nomarch uit Elephantine. In zijn graf valt te lezen hoe hij een winstgevende reis naar Nubië aflegde naar het land van Yam. Hij verzamelde ivoor, ebbenhout, wierook en andere waardevolle dingen voor de Egyptische markt. Hij ving een pygmee en informeerde Pepi II. Pepi II schreef een letter terug naar Harchoef.
“U bent veilig van Yam afgedaald met het leger, dat bij u was. U hebt in deze brief gezegd dat u alle grote en mooie geschenken hebt meegebracht die Hathor, meesteres van Imoe, heeft gegeven aan de ka van de koning van Opper- en Neder-Egypte Neferkare.”
Het land van Yam is een plaats in Opper-Nubië en de Neferkare is de troonnaam van Pepi II. Dit leert ons dat de godin Hathor en de plaats Imoe met elkaar waren verbonden in deze tijd. [28] [29]
Middenrijk
Wellicht al in het Oude Rijk – al is daar geen bewijs voor – werd er gebouwd aan de tempel van Hathor-Sechmet van Imoe, maar vanaf het Middenrijk zijn er sporen gevonden uit de regering van farao Amenemhat III (12e dynastie). Op het tempelterrein zijn een aantal standbeelden teruggevonden. [30][31]
In 1910 werd het graf van Chesoe-wer[32] gevonden. Hij was een hogepriester van Hathor, en leefde eind 11e dynastie tot aan de regering van Senoeseret I (12e dynastie).[33] Hij werd in een groot graf begraven met vele schilderingen en teksten. In het graf is ook het hoofd van Amenemhat I en een groepsbeeld terug gevonden. [34]
Andere personen met standbeelden uit het Middenrijk zijn Sa-Hathor of Nehy, [35] en Sehetepibre[..]. [36]
Nieuwe Rijk
Farao Ramses II heeft zijn sporen nagelaten aan de tempel van Hathor-Sechmet. Van hem zijn twee grote standbeelden bekend. Eén van zandsteen en de andere van rood graniet. Ze zijn eigenlijk gemaakt rond het Middenrijk maar zijn herschreven. Vermoedelijk stonden ze bij de toegangspoort. [37]
Er is een klein standbeeld bekend uit de 20e dynastie, van Djer. Hij was veedrijver voor de vrouwe van Imoe en gouverneur. Hij was een zoon van Hoemach, gouverneur van Hoetcha. [38]
Derde tussentijd
Een stèle uit de tijd van farao Osorkon I vermeldt een zekere Pairoenoeb, overste van de zangers van Hathor. Hij geeft een wijnoffer aan de godin Hathor, vrouwe van Imoe en nog een andere onbekende godin. Hij was een zoon van Ioenneha (die dezelfde titels had). [39]
In de Derde Tussentijd is er nog enige bouwactiviteit van farao Sjosjenk II (22e dynastie) te bekennen en werd de stad verlaten. Sjosjenk II liet een kapel bouwen en hergebruikte vier blokken uit de regering van Ramses II. [40]
Osorkon C was gouverneur van de stad Saïs tijdens de regering van farao Sjosenk V, uit de 22e dynastie. Op een talisman wordt beschreven dat hij “Grote chef van de Ma, legerleider, profeet van Neith, profeet van Wadjet en van de Vrouwe van Yamu”. De titel “Grote Chef van Ma” is afkomstig uit Libië. “Ma” staat voor de Meshawesha, een stam der Libiërs. Het leert ons dat hij heerste over Saïs, Boeto en Yamu, d.w.z. het westelijke deel van de Nijldelta. [41]
Late Tijd
Volgens overleveringen van Herodotus, zou in Imaoe-Momemphis een beslissende strijd zijn geweest tussen de farao Amasis en Apriës. Dit wordt bevestigd uit contemporaine Egyptische bronnen. [42]
Op de “Adoptiestèle” van Nitocris uit Thebe, wordt vermeldt de locaties die belasting betaalden aan de tempel van Amon in Thebe. Nitocris was een godsvrouw van Amon en goddelijke aanbidder van Amon, zij was een dochter van farao Psamtik I uit de 26e dynastie. In deze opsomming wordt ook de tempel van Kom el-Hisn vermeld als Per-nebimoe. Ze leverde hun belasting, in natura, van 50 deben brood (1 deben is 91 gram). [43] [44]
Farao Necho II heeft ook nog gebouwd aan de tempel. Zoals te zien is aan restant van een tempelblok.
Grieks-Romeinse tijd en erna
De drietalige stèle van Canopus uit het jaar 9 van Ptolemaeus III, Euergetes I werd in 1881 terug gevonden in Kom el Hisn. Het was een kopie van stèle uit Tanis en dat ook in Boebastis gevonden is. De tekst gaat over militaire campagnes, hongersnood dat werd verdreven, Egyptische religie en organisatie van de overheid in Ptolemaeïsch Egypte. Het vermeldt de donaties van de koning aan de tempels, zijn steun aan de Apis- en Mnevis-cultussen en de terugkeer van de heilige standbeelden die waren geroofd door Cambyses. [45]
Het Mareotis-meer droogde steeds meer op ten tijde van de Ptolemaeën en de Romeinen. In de middeleeuwen was het meer opgedroogd. In 1770 was er een heftige storm en brak een deel van de zeewering in Aboukir en vulde zich een meer. Tegenwoordig wordt het Mariout-meer genoemd. [46]
Mythologie
Alles over de mythologie uit Imoe-Momemphis.
Overzicht van goden uit Imoe-Momemphis.
Hathor-Sechmet is een gecombineerde godin. Zowel Hathor als Sechmet werden genoemd "Heerseres van Imoe". Ze werd geassocieerd met koeien en stieren. In de regio van de derde nome werd vee gehouden die als voedsel dienen voor de stad Memphis. Hathor werd voor het eerst geattesteerd in de 5e dynastie, de tombe van Teti te Saqqara. Zijn vrouw (Hetep-Hereres) werd priesteres van Hathor, vrouwe van Imaoe. [47] [48]
Heka was een mannelijke god oorspronkelijk uit Opper-Egypte. Heka betekent magie. De god Heka werd aanbeden op stèles in de regio Kom el-Hisn en Kom Firin. In de Late Tijd werden ook namen van personen met heka beschreven zoals Pa-di-heka (“hij die Heka heeft gegeven”). [49]
Ptah is een mannelijke god van de ambachtslieden en ook een scheppergod uit Memphis. Hij werd ook aanbeden in deze plaats. Hij wordt genoemd op een inscriptie van een standbeeld van Ramses II met als titel: “Ptah neb mäa” (Ptah, heer van waarheid). Er is weinig bekend over Ptah en de relatie met Imoe-Momemphis. [50]
Seret is een godin met een leeuwenkop. Zij werd aanbeden in het derde district van Neder-Egypte. Er is weinig bekend over deze godin maar ze werd geassocieerd met Libië en de Libiërs. De godin werd vastgesteld sinds het Oude Rijk ten tijde van de 5e dynastie. [51]
Heiligdommen
De volgende heiligdommen worden vermeld in de teksten.
| Hiërogliefen | Transliteratie | Vertaling |
|---|---|---|
 |
Hoet Asir [52] | Serapeum van Mareotis. De naam suggereert dat Osiris werd aanbeden. |
 |
Hoet menet [53] | Een heiligdom. |
 |
Hoet netjer Ha [54] | Heiligdom van Ha. Obscure god van het westen, van de westelijke woestijn. |
 |
Hoet secha Hor [55] | Tempel van Apis. |
 |
Hoet Soeoet en Ra [56] | Tempel van Ra in de Gynacopolitische nome. |
 |
Hoet waret [57] | Tempel gewijd aan Osiris. De naam betekent: Grote tempel. |
 |
Maati [58] | Een heiligdom. |
 |
Per achet Amenet [59] | Een tempel voor Osiris. |
 |
Pesed Tawi [60] | De naam van de heilige boot van Libië-Mareotis. |
 |
Set en Net [61] | De tempel van Neith in de Gynaecopolitische nome. De naam betekent: "Plaats van Neith". |
 |
Wabet [62] | Een heiligom. |
Titels van (hoge)priesters
In 1910 werd het graf van Chesoe-wer[63] gevonden. Hij was een hogepriester van Hathor, en leefde eind 11e dynastie, tot aan de regering van Senoeseret I (12e dynastie).[64] Hij was in een groot graf begraven met vele schilderingen en teksten. In het graf is ook het hoofd van Amenemhat I en een groepsbeeld terug gevonden. [65] Oorspronkelijk heette de hogepriester Chesoe, hij had veel aanzien en werd daarom Chesoe-wer genoemd. "Wer" betekent als "de Grote".
Naast hogepriester Chesoe-wer waren ook nog diverse andere soorten priesters werkzaam in de tempel. En waren er ook nog andere titels in omloop in het district.
| Hiërogliefen | Transliteratie | Vertaling |
|---|---|---|
 |
Amen[66] | Titel van de hogepriester van de Gynacopolitische district. Niet te verwarren met de god Amon uit Thebe. |
 |
Cherep [67] | Titel van het hoofd van de priesteressen in Cynopolis, Xios en Gynacopolotische district. |
 |
Hem netjer Hoet-Hor [68] | Hogepriester van Hathor. Titel van Chesoe-Wer in de tempel van Hathor-Sechmet van Imoe. |
 |
Hem Netjer Hathor nebet Imoe [69] | Hogepriester van Hathor, vrouwe van Imoe. |
 |
Imi-ra chenoe en neferoe (?) [70] | Opzichter van de jonge (vrouwelijke) musici. Deze vrouwen werkten voor de tempel in het aanbidden van de godin. Titel van Chesoe-Wer in de tempel van Hathor-Sechmet van Imoe. |
 |
Imi-ra hoet netjer [71] | Opzichter van de tempel. Titel van de priesters in de tempel van Hathor-Sechmet van Imoe. |
 |
Renep(i) [72] | Titel van de hogepriester van Libië-Mareotis. De titel werd gebruikt door de hogepriesters in de Late Tijd. Het werd geassocieerd met de westelijke Nijldelta. [73] De betekenis heeft te maken met jong zijn. Vermoedelijk een priester die een jeugdige god vertegenwoordigt. |
 |
Sehedj hemoe netjer [74] | Inspecteur van de profeten. Titel van Chesoe-Wer in de tempel van Hathor-Sechmet van Imoe. |
 |
Seneq [75] | Titel van de hoepriesteres van Apis en van Libia-Mareotis. |
Archeologie
Alles over de archeologie van de site Kom el-Hisn.
Tijdlijn van opgravingen
1881 - Sir Flinders Petrie
Hij ontdekte de site en legde de site bloot. [77]
1885-1887 - Francis Llewellyn Griffith
Griffith onderzocht de site. Hij ondekte de resten van een leemstenen tempel, een ommuring en vier standbeelden van Ramses II. Twee ervan hadden inscripties gewijd aan Sechmet-Hathor, de vrouwe van Imoe. [78]
1902 - George Daressy
Daressy vond nog meer resten gerelateerd aan Ramses II, zoals twee gebroken standbeelden van Amenemhat II, die zijn hergebruikt door Ramses II. En vier blokken met inscripties later hergebruikt door Sjosjenq II. [79] In het noorden wordt de site begrenst door de Delta Light Railways. De sebakh wordt gedolven in wagonladingen, dus de vernietiging gaat snel. Alles wat gebruikt zou kunnen worden om de grond te verbeteren wordt verwijderd en alleen de zandlaag die de ondergrond vormt blijft over. Het hele noordelijke deel van de kom is al met de grond gelijk gemaakt. De omheiningsmuren waar Francis Llewellyn Griffith over schreef in 1881 zijn er niet meer. De tempel is gesloopt. Vijftig meter ten oosten van de kolossen van Ramses II was een afdalende trap van 1,50 cm breed blootgelegd waarin water te vinden valt. Het was een Nilometer. Daarnaast zijn er nog losse stenen gevonden ten oosten van de site tegen het dorp Abiouga. [80]
1910 - Campbell Owan Edgar
Edgar vond het graf van Chesoe-wer. Chesoe-wer was een hogepriester van Hathor in de vroege 12e dynastie. In het graf werd een stenen kop van een farao uit de 12e dynastie gevonden, deze droeg de witte kroon van Opper-Egypte. Hij vond ook een beschadigde standbeelden groep uit de tijd van Amenemhat III. Dit graf bevestigt de aanwezigheid van een cultus van Hathor op deze plek. [81]
1940
Na een hevige regenbui werden leemstenen graven ontdekt. [82]
1943-1949 - El-Amir, Fard en Hamada
Zij ontdekten een necropolis met wel duizend graven. De graven varieerden van hoge en lage klasse mensen. De meeste graven waren leeg, maar in sommigen werden messen teruggevonden. Vanaf 1946 tot 1948 werden er graven van kinderen opgegraven. Massagraven met kinderen werden ontdekt en werden geïdentificeerd dankzij de halskettingen in de resten. [83]
1980 - Universiteit van Michigan
Het graf van Chesoe-wer werd nogmaals onderzocht en de teksten werden gekopieerd. [84]
1983-1989 - Robert J. Wenke
Hij deed onderzoek naar flora en fauna resten van de stad uit het Oude Rijk. Er werden ook gebroken zegels en keramiek uit de 5e en 6e dynastie teruggevonden. Ze concentreerden zich voornamelijk op de stad uit het Oude Rijk. [85]
1996 - C. Kirby, S. Orel en S.T. Smith, Egypt Exploration Society (EES)
Zij onderzochten het gebied. Ze voerden een zestal test boringen uit en daarna grondonderzoek. [86]
2016-2019 - Kom el-Hisn Provincialism Project (KHPP)
Kom el-Hisn Provincialism Project (KHPP) heeft drie seizoenen opgegraven in Kom el-Hisn. De KHPP is onderdeel van de American Research Center in Egypt (ARCE). Het doel van onderzoek is het leven tijdens het Oude Rijk, Eerste Tussenperiode en het Middenrijk te bestuderen. [87]
De site
De oppervlakte van Kom el-Hisn bestaat uit 60 hectare. Het is gelegen bij het dorp Abiouga of Abuoka en de nabijgelegen stad El-Tôd. De site is afgegraven in het verleden door de Sebakh-gravers, waardoor er een hoop verloren is gegaan. Ze groeven de grafheuvels af, om te hergebruiken voor de landbouw als meststof. [88]
De site bestaat uit: [89]
- Resten van de tempel van Sechmet-Hathor en de ommuring.
- Resten van de stad uit het Oude Rijk.
- Een necropolis met graven uit diverse periodes van het Oude Egypte. Waaronder het graf van Chesoe-wer.
- Een Nilometer, een put om metingen uit te voeren, aan de stand van de Nijl. Deze werd gebouwd bij tempels. De muren waren gemaakt van kalksteen.
Tempel van Sechmet-Hathor
De tempel is gevonden door Francis Llewellyn Griffith in 1885-1887. Deze stamt uit de tijd van Amenemhat III (12e dynastie, Middenrijk), is hergebruikt door Ramses II (19e dynastie, Nieuwe Rijk) en Sjosjenk II (22e dynastie, Derde tussenperiode). Er zijn sporen gevonden van Necho II en de tijd van de Ptolemaeën. Of er voor Amenemhat III een tempel heeft gestaan is onduidelijk. Van de tempel zijn er nog enkele blokken over met cartouches van heersers.
Bibliografie
Onderstaande een overzicht van de gebruikte bronnen en notities van deze webpagina.
Notenlijst
Naam van de stad
- Trimegistos.org: 1148.
- E.A. Wallis Budge, "Egyptian hieroglyphic Dictionary", volume 1, 1920, pagina 453
- Eva Lange, "The Lioness Goddess in the Old Kingdom Nile Delta: A study in Local Cult Topography", verschenen in Sapienta Felicitas, 2016, pagina 305.
- AED over: 852423
- Eva Lange, "The Lioness Goddess in the Old Kingdom Nile Delta: A study in Local Cult Topography", verschenen in Sapienta Felicitas, 2016, pagina 305.
- Ibidem, pagina 306-307.
- Het woord 'wetet' kan op twee manieren beschreven worden. De ene heeft als betekenis 'verwekken', de andere slaat op een titel van de oerslang genaamd 'de oude'. Ik heb voor dit laatste gekozen. Zie hiervoor de website AED item 51080 .
- Duitse Wikipedia over: Apis.
- Duitse Wikipedia over: Kom el-Hisn.
Situering
- Engelse Wikipedia over: Kom el-Hisn.
- E.A. Wallis Budge, "Egyptian hieroglyphic Dictionary", volume 1, 1920, pagina 15
- Ibidem, volume 2, pagina 948.
- Ibidem.
- Ibidem, pagina 953.
- Ibidem, pagina 1025.
- Ibidem, pagina 1022.
- Ibidem, volume 1, pagina 453.
- Ibidem, volume 2, pagina 1000.
- Ibidem, pagina 995.
- Ibidem, pagina 1041.
- Ibidem, pagina 1036.
Geschiedenis van de stad
- Engelse wikipedia over Amka.
- Su Bayfield, "Egyptian Monuments" over Kom el-Hisn.
- Ibidem.
- Robert J. Wenke, Paul E. Buck, Hany A. Hamrouch, Michael Kobsiewicz, Karla Kroeper, Richard W. Redding, "Kom el-Hisn: excavation of an Old Kingdom settlement in the Egyptian Delta", In Journal of the American Research Center in Egypt, volume 25 (1988), pagina 9.
- Duitse wikipedia over Kom el-Hisn.
- Robert J. Wenke, Paul E. Buck, Hany A. Hamrouch, Michael Kobsiewicz, Karla Kroeper, Richard W. Redding, "Kom el-Hisn: excavation of an Old Kingdom settlement in the Egyptian Delta", In Journal of the American Research Center in Egypt, volume 25 (1988), pagina 9.
- Words and Images of Joan Lansberry, over Hathor
- Zie: https://ib205.tripod.com/pepi_2.html met informatie over Harkhuf, citaat overgenomen en vertaald naar het Nederlands.
- Duitse wikipedia over: Kom el-Hisn.
- Simon Connor, "The Statue of the steward Nemtyhotep (Berlin ÄM 15700) and some considerations about royal and private portrait under Amenemhat III." verschenen in "The World of Middle Kingdom Egypt (2000-1550 BC) I, MKS 1, London 2015, pagina 69.
- Naamsvarianten van Chesoe-wer zijn Chesoewer, Khesu en Khesu wer.
- Alexander Ilin-Tomich, "Persons and names of the Middle Kingdom" over Kom el-Hisn, Tomb of Khesu, 2022.
- Hoofd van standbeeld van Amenemhat I.
- Museum of Fine Arts Boston, item: 260079.
- Alexander Ilin-Tomich, "Persons and names of the Middle Kingdom" over Kom el-Hisn, Kom el-Hisn, 137 fig. 4.1 (i), 2022.
- Porter & Moss, "Topographical Bibliography of Ancient Egyptian Hieroglyphic texts, reliefs, and paintings, IV Lower and Middle Egypt.", 1968, pagina 51.
- Louvre Museum Collection: Item E 33416.
- Louvre Museum Collection: Item E 8099.
- Engelse wikipedia: over Kom el-Hisn#Excavation_history.
- Engelse wikipedia: over Osorkon C.
- Zie website: https://referenceworks.brillonline.com/entries/brill-s-new-pauly/momemphis-e808640
- Zie website: www.attalus.org/egypt/adopion_stela.html.
- Betsy Bryan, "Property and the God's Wives of Amun" in Center for Hellenic Studies, Harvard University
- Engelse wikipedia over: Decree of Canopus.
- Website: https://historica.fandom.com/wiki/Lake_Mareotis.
Mythologie
- E.A. Wallis Budge, "Egyptian hieroglyphic Dictionary", volume 1, 1920, pagina 456.
- Eva Lange, "The Lioness Goddess in the Old Kingdom Nile Delta: A study in local cult topography.", pagina 305.
- Robert Kriech Ritner, "The mechanics of Ancient Egyptian Magical Practice", verschenen in "The oriental institute of the university of Chicago" 1993, pagina 26-27.
- Ernest Arthur Gardner, Francis Llewellyn Griffith, "Naukratis, part II", 1888, pagina 78.
- Richard H. Wilkinson, "The Complete Gods and Goddesses of Ancient Egypt", Thames & Hudson, 2003, pagina 183.
- E.A. Wallis Budge, "Egyptian hieroglyphic Dictionary", volume 1, 1920, pagina 453.
- Ibidem, pagina 455.
- AED over: 100090..
- E.A. Wallis Budge,"Egyptian hieroglyphic Dictionary", volume 1, 1920, pagina 456.
- Ibidem.
- AED over: 852422.
- E.A. Wallis Budge, "Egyptian hieroglyphic Dictionary", volume 2, 1920, pagina 996.
- Ibidem, pagina 985.
- Ibidem, volume 1, pagina 249.
- Ibidem, pagina 80.
- Ibidem, pagina 156.
- Naamsvarianten van Chesoe-wer zijn Chesoewer, Khesu en Khesu wer.
- Alexander Ilin-Tomich, "Persons and names of the Middle Kingdom" over Kom el-Hisn, Tomb of Khesu, 2022.
- Hoofd van standbeeld van Amenemhat I.
- E.A. Wallis Budge, "Egyptian hieroglyphic Dictionary", volume 1, 1920, pagina 51.
- Ibidem, pagina 562.
- Campbell Cowan Edgar, "Recent discoveries at Kom El Hisn", in "Le Musée Égyptien, recueil de monuments et de notices sur les fouilles D'Égypte", 1909, pagina 58.
- Thesaurus Lingue Aegyptiae: 853341.
- Faiza Mahmoud Sakr, "New foundation Deposits of Kom el-Hisn", pagina 355
- Ibidem.
- E.A. Wallis Budge, "Egyptian hieroglyphic Dictionary", volume 1, 1920, pagina 427.
- British Museum, object EA32183.
- Faiza Mahmoud Sakr, "New foundation Deposits of Kom el-Hisn", pagina 355
- E.A. Wallis Budge, "Egyptian hieroglyphic Dictionary", volume 2, 1920, pagina 608.
Archeologie
- Engelse wikipedia: over Decree of Canopus.
- Engelse wikipedia: over Kom el-Hisn.
- Ernest A. Gardiner & Francis L. Griffith, "Naukratis, Part II", van de Egypt Exploration Fund, 1888.
- Engelse wikipedia: over Kom el-Hisn.
- M. Georges Daressy, "Rapport sur Kom el-Hisn", verschenen in Anneles du Service 4, 1903, pagina 281-283
- Campbell Cowan Edgar, "Recent discoveries at Kom El Hisn", in "Le Musée Égyptien, recueil de monuments et de notices sur les fouilles D'Égypte", 1909
- Engelse wikipedia: over Kom el-Hisn.
- Hamada, A.H. and el-Amir, M., "Excavation at Kom el-Hisn, Season 1943", ASAE 46 (1947), 101-42
- ??
- R.J. Wenke, et. al.. "Kôm el-Hisn: Excavation of an Old Kingdom Settlement in the Egyptian Delta", JARCE 25, 1988, 5-34
- C.J. Kirby, S.E. Orel en S.T. Smith, "Preliminary report on the survey of Kom el-Hisn", 1996
- Zie website: https://arce.org/project/kom-el-hisn-provincialism-project-khpp/.
- M. Georges Daressy, “Rapport sur Kom el-Hisn”, verschenen in Anneles du Service 4, 1903, pagina 281-282.
- Engelse wikipedia: over Kom el-Hisn.
Geraardpleegde bronnen
Geraardpleegde bronnen, gesorteerd op achternaam.
- Su Bayfield, "Egyptian Monuments" over Kom el-Hisn.
- Betsy Bryan, "Property and the God's Wives of Amun" in Center for Hellenic Studies, Harvard University
- Simon Connor, "The Statue of the steward Nemtyhotep (Berlin ÄM 15700) and some considerations about royal and private portrait under Amenemhat III." verschenen in "The World of Middle Kingdom Egypt (2000-1550 BC) I, MKS 1, London 2015.
- M. Georges Daressy, "Rapport sur Kom el-Hisn", verschenen in Anneles du Service 4, 1903
- M. Depauw / T. Gheldof, 'Trismegistos. An interdisciplinary Platform for Ancient World Texts and Related Information', in: Ł. Bolikowski, V. Casarosa, P. Goodale, N. Houssos, P. Manghi, J. Schirrwagen (edd.), Theory and Practice of Digital Libraries - TPDL 2013 Selected Workshops (Communications in Computer and Information Science 416), Cham: Springer 2014, pp. 40–52.
- Campbell Cowan Edgar, "Recent discoveries at Kom El Hisn", in "Le Musée Égyptien, recueil de monuments et de notices sur les fouilles D'Égypte", 1909
- Ernest Arthur Gardner, Francis Llewellyn Griffith, "Naukratis, part II", 1888
- Hamada, A.H. and el-Amir, M., "Excavation at Kom el-Hisn, Season 1943", ASAE 46 (1947)
- Alexander Ilin-Tomich, "Persons and names of the Middle Kingdom" over Kom el-Hisn, Tomb of Khesu, 2022.
- Eva Lange, "The Lioness Goddess in the Old Kingdom Nile Delta: A study in Local Cult Topography", verschenen in Sapienta Felicitas, 2016
- Words and Images of Joan Lansberry, over Hathor
- Porter & Moss, "Topographical Bibliography of Ancient Egyptian Hieroglyphic texts, reliefs, and paintings, IV Lower and Middle Egypt.", 1968.
- Robert Kriech Ritner, "The mechanics of Ancient Egyptian Magical Practice", verschenen in "The oriental institute of the university of Chicago" 1993
- Faiza Mahmoud Sakr, "New foundation Deposits of Kom el-Hisn"
- Simon D. Schweitzer, Ancient Egyptian Dictioniary, 2020.
- E.A. Wallis Budge, "Egyptian hieroglyphic Dictionary", vol 1, 1920. Gevonden op: archive.org.
- E.A. Wallis Budge, "Egyptian hieroglyphic Dictionary", vol 2, 1920. Gevonden op: archive.org.
- Robert J. Wenke, Paul E. Buck, Hany A. Hamrouch, Michael Kobsiewicz, Karla Kroeper, Richard W. Redding, "Kom el-Hisn: excavation of an Old Kingdom settlement in the Egyptian Delta", In Journal of the American Research Center in Egypt, volume 25 (1988)
- Richard H. Wilkinson, "The Complete Gods and Goddesses of Ancient Egypt", Thames & Hudson, 2003